DEMOKRACJA  ODDOLNA

DEMOKRACJA  ODDOLNA to polityka przekazywania w ręce jak najmniejszych terytorialnych wspólnot międzyludzkich możliwie jak największych kompetencji. Mniejsza jest tu skala władzy i jej źródło, ale zamiast opierać się tylko na wybieranych przedstawicielach, zachęca członków lokalnej społeczności do wypowiedzenia się na temat jej problemów i zadań. Opiera się na trzech składowych: sprzeciwu (weta) obywatelskiego, inicjatywy obywatelskiej oraz referendum. Tworzą one podstawy komplementarnego modelu ustroju, prezentującego formy demokracji oddolnej, którego wdrożenie pozwala na odejście od elitarnego i odgórnego rządzenia państwem uwzględniając rolę społeczeństwa jako rzeczywistego suwerena w procesie współrządzenia i współdecydowania o kierunku rozwoju państwa. Spełniają więc normy Konstytucji umieszczone w Art. 4., które są przecież tylko rzeczowym rozwinięciem jego odpowiednika w Konstytucji z 1997 r.

1. Sprzeciw obywatelski daje obywatelom prawo do wyrażenia sprzeciwu wobec rozwiązań istniejących w obowiązującym systemie prawa. Ustalona liczba obywateli uprawnionych do głosowania, w określonym czasie, zgłasza sprzeciw wobec konkretnej ustawy. Następnie społeczeństwo wypowiada się w referendum na zasadzie tak lub nie. Taki sprzeciw na bezpośredni wpływ na władzę – umożliwia oddolną i obywatelską kontrolę społeczeństwa w zakresie decyzji organów rządzących.

2. Inicjatywa obywatelska – to narzędzie polityczne dające obywatelom oraz ugrupowaniom społecznym i politycznym prawo do inicjatywy ustawodawczej w myśl Art. 118, ust 2. Mogą oni wystąpić o wprowadzenie poprawek albo uchylenie zapisów już funkcjonujących aktów prawnych, lub zaproponować nowe rozwiązania. Inicjatywa może dotyczyć zarówno rozwiązań szczegółowych, jak i ogólnych. Każda inicjatywa, która uzyska wymaganą liczbę głosów poparcia, musi prowadzić do głosowania na drodze referendum.

3. Referendum mające charakter powszechnego głosowania jest najbliższe ideałowi demokracji bezpośredniej, w której mogą brać udział wszyscy obywatele mający czynne prawo wyborcze. W czasie referendum obywatele całego państwa lub dowolnej jego administracyjnej części wyrażają swoją opinię w kwestii poddawanej głosowaniu. Bezprogowe i wiążące referendum jest narzędziem kontroli władz, kształtowania ustroju, ale przede wszystkim wyrazem woli społeczeństwa.

Model, oparty został w dużej mierze na sprawdzonych w praktyce doświadczeniach szwajcarskich, może być relatywnie łatwo zrealizowany na drodze ewolucji obecnego systemu polityczno-decyzyjnego i prawnego w Polsce. [MC]

[fragment ze Słownika konstytucyjnego]